SENET NEDİR? GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU NEDİR?

Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiş kıymetli evrak türlerinden biri olan bono ya da halk arasında kullanılan yaygın ismiyle senet, ticari faaliyet yürüten tacir ve esnaflar arasında mal veya hizmet alımına ilişkin ticarette ödeme aracı olarak sıkçakullanılmaktadır.

Senet, hali hazırda ticaret hayatında geçerliliğini sürdüren önemli bir ödeme aracıdır. Ticari işlemlerde kullanılan diğer belgelere göre alacaklının alacak hakkını daha fazla koruyan ödeme araçlarından birisidir.

Ticari hayatta ve tüketici sözleşmelerinde sıklıkla kullanılan senedin geçerlilik şartları Türk Ticaret Kanunu’nun 776 ile 779 maddeleri arasında düzenlenmek suretiyle son derece sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır. Bu sebeple senedin geçerlilik şartlarının eksiksiz bir biçimde mevcut olması son derece önem arz etmektedir.

Senet Nasıl Doldurulur?

Hukuka aykırı doldurulmuş senet geçersiz olacağından senedin nasıl doldurulacağı konusu önemlidir. Bu sebeple senedi düzenlerken aşağıda yer alan şartlara azami özen gösterilmesi gerekir. 

Senette Bulunması Zorunlu Unsurlar

1.’’Bono’’ ya da ’’Emre Yazılı Senet’’ Kelimesi Yer Almalıdır

Bonoda bulunması zorunlu unsurların birincisi; senet metninde bono ya da emre yazılı senet yahut emre muharrer senet kelimelerinden biri geçmelidir. Eğer senet yabancı bir dilde ise o dilde bu kelimelerin karşılığı kelime senet metninde yer almalıdır.

Bir bonoda, bulunması gereken zorunlu unsurların tamamı mevcut olsa dahi; senet metninde bono ya da emre yazılı senet (yabancı bir dilde ise o dilde bu kelimelerin karşılığı kelime senet) kelimesi geçmiyorsa, bu durumda düzenlenen senet kambiyo niteliğine haiz olamayacaktır. Düzenlenen bu senet, bu nedenle sadece yazılı belge niteliği taşıyacaktır ve senede özgü korunaklı kambiyo takibi yapılamaz.

2.Kayıtsız Şartsız Bir Ödeme Vaadi Olmalıdır

Senette bulunması zorunlu unsurlardan ikincisi; kayıtsız ve şartsız bir bedelin ödenmesi vaadini içermesihususudur. Bunun anlamı; senet metninde yer alan ödeme vaadi ve ödenecek miktarın herhangi bir şartın gerçekleşmesine bağlanamayacağıdır. Bunu bir örnekle açıklayacak olursak; ‘Malların tam olarak teslimi halinde ödeme yapılacaktır.’ gibi bir ifadenin senet metninde yer alması senedi geçersiz kılar ve kambiyo vasfını ortadan kaldırır. Bu kapsamda senedin geçerliliği için ödeme vaadinin hiçbir kayda ya da şarta bağlanmaması zorunlu unsurdur.

Ödenecek tutar senedin üstünde belirtilir. Tutarın senedin üstünde yazıldığı yer önemli değildir. Ödeme vaadi belirli bir miktar para borcuna ilişkin olmalıdır. Senetteki bedel hem yazı hem de rakam ile gösterilmiş ve bunlar arasında bir çelişki varsa, yazı ile gösterilene itibar olunur.

3.Senette Lehtarın Adı Ve Soyadı Yer Almalıdır

Senette bulunması zorunlu unsurlardan üçüncüsü; senet kime ya da kimin emrine ödenecekse o kişinin adı ve soyadını içermesi hususudur. Eğer lehtar bir tüzel kişi ise senette lehtar olarak tüzel kişinin ticaret unvanı yazılır. Bu kapsamda, senette lehtarın adı ve soyadının yer alması, senedin geçerliliği bakımından zorunlu unsurlardandır.

4.Düzenleyenin İmzası Bulunmalıdır.

Senette bulunması zorunlu unsurlardan dördüncüsü; senedi düzenleyenin senedi imzalamasıdır. İmza senedin geçerliliği bakımından zorunlu bir unsurdur. İmza el yazısı ile atılır. Senedin geçerliliği bakımından senedi düzenleyenin imzasının yanında adı ve soyadını yazması zorunlu değildir.

Yeni yasal düzenlemeler doğrultusunda hukuken senedin geçerli olması için tek imza atılması yeterlidir.Tabii ki senet üzerine çift imza atılması durumunda da senet geçersiz olmayacaktır. Atılan ikinci imza aval hükmünde olacaktır. Aval; poliçe, çek ve senede özgü bir tür kambiyo taahhüdüdür. Örneğin; senedi bir şirket yetkilisi şirket adına düzenliyorsa, şirketin kaşesi üzerine atılan imza şirketi sorumlu kılarken kaşe dışına atılan imza şirket yetkilisini aval yapacak ve borçtan birlikte (müteselsilen)sorumluluğunu doğuracaktır.

5.Düzenleme Günü Belirtilmelidir.

Senette bulunması zorunlu unsurlardan beşincisi; senette, senedin düzenlenme gününün yer alması zorunluluğudur. Senet üzerinde düzenleme tarihi yazılmamışsa veya düzenleme tarihi yazılıp da bu tarihin senedin tedavüle çıkarıldığı tarihten sonraki bir tarih olduğu anlaşılıyorsa bu durum senedi geçersiz kılar ve kambiyo vasfını ortadan kaldırır.

Senette Bulunabilecek Tercihe Bağlı Unsurlar

1.Senedin Düzenleme Yeri

2.Senedin Ödeme Yeri

3.Bedeli Nakten/Malen Alınmıştır Kaydı

4.Muacceliyet Kaydı

Senet hakkında bilinmesi gerekenler şunlardır:

• Senette vade yazmak zorunlu değildir. Başka bir ifadeyle senette vade yazılmamışsa da geçerli kabul edilir.
• Senette ödemenin nerede yapılacağının yazılması zorunlu değildir.
• Senette bedeli nakden alınmıştır kaydı konulması zorunlu değildir.
• Senette eğer bir bono ödenmezse diğer senetlerin de muaccel hale geleceğine dair kayıt konulması zorunlu olmayıp tercihe bağlıdır. Bu kayda muacceliyet kaydı denir.
• Senedi protesto etmek alacağın doğrudan tahsilini sağlamaz. Sadece borçlunun bankalar nezdinde itibarını zedeleyip ileride kredi imkanlarının ciddi şekilde sınırlandıracağından borçluyu borcunu ödemeye zorlar.
• Senedin tahsili için kambiyo senetlerine özgü icra takibi başlatılması gerekmektedir. Bu şekilde başlatılan icra takibine karşı borçlunun icra dairesine vereceği borca itiraz dilekçesi ile takip durmaz.
• Senet hamili (senedi elinde bulunduran), düzenleyene(asıl borçlu) karşı ileri süreceği talepler yönünden zamanaşımı süresi 3 yıldır.

Senet tahsili için gerekli yasal işlemlerin yapılması için bu konuda uzman bir icra avukatından profesyonel destek alınmasında fayda vardır. Şöyle ki, senedin tahsili için başlatılacak yasal süreç karmaşık ve ciddi zaman ve mesai harcanması gereken bir süreçtir. Bu konuda uzmanlığı olmayan bir kişinin hata yapması oldukça yüksek ihtimaldir. Bu sebeple hak kaybına uğramamak adına alanında uzman bir icra avukatından profesyonel destek alınması hak sahiplerinin menfaatine olacaktır.