İş hukukunun temel amacı, işçilerin korunmasıdır. Bu anlamda işvereneişçiyi gözetme borcu yüklenmiş olup işçinin de işverene karşı sadakat borcu bulunmaktadır. İşverenin işçiyi gözetme borcu, işçinin kişiliğini oluşturan tüm unsurlara zarar gelmesinden korunmasını kapsamaktadır.
İş yaşamındaişçilerin fiziksel sağlıkları yanında zihinsel sağlıklarına yönelik riskler de mevcut olabilir. Zihinsel sağlık denince akla ilk gelen işyerinde psikolojik taciz (mobbing)veişe bağlı streskavramlarıdır. Bu yazımızda psikolojik taciz (mobbing) kavramını açıklamaya çalışalım.
Psikolojik Taciz (Mobbing) Ne demektir?
Mobbing; Kişinin, iş hayatında, iş arkadaşları veya işveren tarafından kasıtlı olarak kendisine uygulananaşırı davranışları ifade etmektedir. En şiddetli tanım olarak ise “kişinin benliğini öldürme çabası” olarak dile getirilebilir. Çoğu zaman mobbing uygulanan işçi, ‘gerekçesiz ve kendi isteği ile istifa’ ederek iş sözleşmesini tazminatsız olarak sonlandırmaktadır.
Mobbing Uygulamaları Nelerdir?
Mobbing uygulamalarını maddeler halinde sıralamak gerekirse aşağıdaki gibi sınıflandırma yapmak mümkündür.
1. Kişinin kendini göstermesini ve iletişimini engelleme: Üst konumundaki kişilerin mağdurun kendini ifade etmesi ve aynı zamanda sergileme olanaklarını kısıtlaması. Örneğin, mağdurun sürekli sözünün kesilmesi, yüksek sesle azarlanması, yaptığı işin sürekli eleştirilmesi, başarılarının görmezlikten gelinmesi ve başarısızlıklarının abartılması gibi.
2.Sosyal ilişkilerden yalıtma: Çevresindeki insanların mağdurdan uzaklaşması, konuşmaması, sanki orda değilmiş gibi davranması gibi.
3.Saygınlığına saldırıda bulunulmak: İnsanların mağdurun arkasından kötü konuşması, asılsız söylentilerin ortada dolaşması, gülünç durumlara düşürülmesi ve cinsel imalar yapılması gibi.
4.Yaşam kalitesine ve mesleki duruma saldırıda bulunmak: Mağdura hiçbir özel görev verilmemesi veya verilen işlerin geri alınması, anlamsız işler verilmesi, işin sürekli değiştirilmesi ve mali yük getirecek genel zararlara sebep olunması gibi.
5.Doğrudan sağlığa saldırıda bulunmak: Mağdurun fiziksel olarak ağır işler yapmaya zorlanması, fiziksel şiddet tehditleri yapılması, fiziksel zarar görmesi ve cinsel tacize uğraması gibi.
Psikolojik Taciz (Mobbing) ‘in Hukuktaki Yeri Nedir?
Mobbinge ilişkin yasalarımızda doğrudan bir tanım olmamakla beraber hareketin şekli, sonuçları ve ihlal ettiği diğer haklar bakımından İş Kanunu ve Borçlar Kanunu’nda yasal düzenlemeler bulunmaktadır.
İşyerinde kim tarafından mobbing uygulandığının mobbingin oluşması açısından hiçbir önemi yoktur.
İş hukuku açısından önemli olan, işverenin işçiye karşı koruma ve gözetme borcunu yerine getirip getirmediğidir.
Psikolojik Taciz (Mobbing) Nasıl İspat Edilir?
Mobbing nasıl ispatlanır sorusunun tek bir yanıtı ya da her olay için genel ve geçerli tek bir cevabı bulunmamaktadır. Yargıtay Kararları bu konuya ışık tutmakta; mobbing kriterlerini göstermektedir.
“Mobbingin varlığı için kişilik haklarının ağır şekilde ihlaline gerek olmadığı, kişilik haklarına yönelik haksızlığın yeterli olduğu, ayrıca mobbing iddialarında şüpheden uzak kesin deliller aranmayacağı; davacı işçinin, kendisine işyerinde mobbing uygulandığına dair kuşku uyandıracak olguları ileri sürmesinin yeterli olduğu, işyerinde mobbingin varlığını gösteren olguların mahkemeye sunulması halinde, işyerinde mobbingin gerçekleşmediğini ispat külfetinin davalıya düştüğü; tanık beyanları, sağlık raporları, bilirkişi raporu, kamera kayıtları ve diğer tüm deliller değerlendirildiğinde mobbing iddiasının yeterli delillerle ispat edildiği gözetilmeden yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir….” (Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 04.02.2020 tarih ve 2020/230 E. 2020/1601 K. sayılı Kararı)
Yukarıda alıntı yapılan güncel Yargıtay kararına göre, İşçiye uygulanan davranışın mobbing sayılabilmesi için söz konusu davranışın belirli bir sürekliliği ve ağırlığı olmalıdır.
Ayrıca İşçinin mobbing iddiasında kuşku uyandırıcı olguları ileri sürmesi yeterlidir. Bu olgular her olayın ve aşırı davranışın özelinde genel ispat kuralları çerçevesinde tanık beyanları, kamera kayıtları ve her türlü yazışma ile ispatlanabilir.
Psikolojik Taciz (Mobbing) ‘e uğrayan İşçinin Hakları Nelerdir?
Mobbinge uğrayan işçinin başvurabileceği ilk yol iş sözleşmesinin haklı nedenle feshidir. Mobbing sebebiyle iş ilişkisi sürdürülemez hale geldiğinde işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek diğer şartların varlığı halinde kıdem tazminatı talep edebilecektir.
Bunların yanında uğranılan mobbingden dolayı zarara uğrayan işçi manevi tazminat hakkı da vardır.
Söz konusu mobbing davranışı aynı zamanda suç teşkil ediyorsa mağdurun Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunma hakkı da mevcuttur.
